بسم الله الرّحمن الرّحیم
الحمدُللهِ ربِّ العالمین، و الصّلاةُ و السّلامُ علی سیّدِنا و نبیِّنا محمّد و آلهِ الطّاهرین، و لعنةُ اللهِ علی اعدائهم اجمعین.
به امید خدا قصد دارم در این وبسایت یک دوره مباحث خداشناسی را {در حدی که سوادم اجازه می دهد} به صورت استدلالی بیان کنم. برای اینکه با فضای وبسایت، محتوای آن و سیر مباحث آشنایی بیشتری پیدا کنید، چند نکته را در ادامه خدمتتان عرض می کنم:
1. خدا را شاکرم که مسلمان و پیرو مذهب تشیع هستم و عمیقاً باور دارم که هیچ کلامی صحیحتر و قابلاعتمادتر از آیات قرآن کریم و کلام معصومین علیهم السلام وجود ندارد؛ اما به چند دلیل قصد ندارم مباحثی که بیان میشود را با تمسک به آیات و روایات اثبات کنم. مهم ترین دلیلِ آن این است که نمی خواهم مخاطبینم را محدود به شیعیان کنم؛ بلکه قصد دارم مطالب را به نحوی ارائه کنم که برای هر انسانی که از سلامت ذهن برخوردار است، مناسب باشد. البته در کنار ادله عقلی، از آیات و روایات نیز غافل نخواهم شد و به مناسبت برخی از آنها را بیان می کنم تا برای شیعیان مؤیّد صحیح بودن مطلب و برای غیر شیعیان مؤیّد حقانیت عقاید مذهب تشیع باشد.
البته روشن است که عقل ما به بسیاری از مسائل خداشناسی راه ندارد و در این مسائل چاره ای جز تمسک به آیات و روایات نداریم؛ اما از آنجا که برخی از مخاطبین این وبسایت مسلمان نیستند و استفاده از این منابع برای آنها منطقی نیست {و همچنین دلیلهای بسیار دیگر مثل نیاز به آشنایی با ادبیات عرب، علم رجال و... به عنوان مقدمه تمسک به روایات}، چارهای نداریم جز اینکه فقط در مسائلی که قابل بحث و اثبات عقلی هستند ورود کنیم.
ممکن است سوال شود که «چگونه می توان در مسائل خداشناسی به آیات و روایات تمسک کرد در حالی که تا مسائل خداشناسی حل نشود و ارسال نبی و عصمت او مشخص نشود، نمی توان به این منابع رجوع کرد؟» ==> پاسخ آن است که برای اطمینان به محتوای آیات و روایات، نیازی نیست تمام مسائل خداشناسی را حل کنیم. بلکه میتوان مسائل اصلی خداشناسی مثل وجود خداوند، نامحدود بودن او و... را به کمک عقل اثبات کرد و سپس وارد مسائل نبوت و امامت شده، صحت این منابع را نیز به کمک عقل اثبات کنیم. پس از آن میتوانیم به کمک این منابع {که صحت محتوای آنها عقلاً اثبات شده} مسائل جزئی تر خداشناسی را که عقل انسان در آنها راه ندارد، اثبات کنیم.
2. با توجه به اینکه مایلم هر شخصی با هر عقیدهای بتواند از این مطالب استفاده کند، لازم میدانم اولاً مطالب را از نقطه صفر آغاز کنم و اگر لازم است مباحثی به عنوان مقدمه تبیین و اثبات شود، در همین وبسایت بیان شود تا مجبور نشویم پذیرفتن پیشفرضی را بر مخاطب تحمیل کنیم، و ثانیاً وارد مباحث ریز و تخصصی {که مناسب افراد خاصی هستند} نشوم.
البته قضاوت اینکه در عمل چقدر میتوانم به این دو مورد پایبند باشم با شما خواهد بود؛ اما در هر حال فکر میکنم شما هم تصدیق کنید که نمیتوان یک مطلب را طوری بیان کرد که برای تمامی افراد فارغ از سن، مقطع تحصیلی و استعدادی که دارند، مفید و کارساز باشد. بنابراین اگر لازم باشد قشر خاصی را اولویت بدهم و فهم آنها را برای سطح مطالبی که قرار است بیان شود معیار قرار دهم، قشر دانشجو را انتخاب خواهم کرد.
3. مسائل و مباحثی که در این وبسایت بیان میشود بیشتر زحمت تلاش علمایی مثل شهید مطهری، علامه طباطبایی، آیت الله مصباح و … میباشد و مطالب این وبسایت در اصل حکم جزوهای را دارد که سعی کردهام با فهمی که از مطالب این بزرگان داشتهام ارائه کنم. اگر اشتباهی در مطالب این وبسایت باشد قطعاً اشتباه از کم سوادی و فهم بنده است و لطفاً اشتباه بنده را فقط به خود من نسبت دهید و برای یافتن پاسخ صحیح به منابع دقیقتر مراجعه کنید.
ان شاء الله منابعی که مورد استفاده قرار میگیرند را در پایان هر نوشته بیان میکنم تا هم حق صاحبان آن منابع ادا شود و هم اینکه اگر مایل بودید برای مطالعه بیشتر به آنها مراجعه کنید. همچنین سعی میکنم حتی المقدور منابع فارسی زبان را به عنوان منبع استفاده کنم تا اگر با زبان عربی آشنایی کافی ندارید، مشکلی برای مطالعه نداشته باشید.
4. همانطور که حتماً میدانید فضای وبسایت با کتاب و مقاله علمی متفاوت است و سبک نگارش مخصوص به خود را میطلبد. به همین دلیل سعی کردهام سبک نگارش رایج را کمی شخصیسازی کنم و محتوا را با یکسری علائم خاص در وبسایت منتشر کنم. مثلاً برخی از مطالب که توضیح مازاد محسوب میشود را درون {} قرار میدهم {مثل این مورد} تا محتوای اصلی از محتوای فرعی کمی متمایز شود. یا مثلاً اگر آن محتوای فرعی زیاد باشد آن را در یک کادر خاکستری رنگ {مثالش را کمی بالاتر میتوانید مشاهده کنید} قرار میدهم. مورد دیگر اعدادی است که کنار عناوین قرار میگیرند تا ارتباط آنها با یکدیگر راحتتر مشخص شود؛ مثل «1.2.3. نمونه عنوان». سبک رایج این است که اعداد از چپ به راست نوشته شوند، اما به عقیده بنده در زبان فارسی اگر از راست به چپ نوشته شوند، راحت تر میتوان ارتباط عناوین با یکدیگر را تشخیص دارد به همین دلیل جهت نمایش اعداد را تغییر دادهام. مابقی موارد را در لابهلای نوشتهها پیدا خواهید کرد و اجازه دهید بیش از این اطاله کلام نکنم.
سیر مباحث
همانطور که بیان شد مباحث به صورت استدلالی و عقلی ارائه می شوند و این شیوۀ ارائه مستلزم آن است که در ابتدا مسائلی به عنوان مقدمه بیان شوند و سپس به مسأله اصلی یعنی خداشناسی بپردازیم.
عمده مباحثی که به عنوان مقدمه بیان میشوند، تحت سه دانش معرفت شناسی[A]، منطق[B] و فلسفه[C] قرار میگیرند. وارد مباحث استدلالی و عقلی شدن، بدون آشنایی با مباحث این سه دانش، مثل آن است که هدایت ماشینمان را به کودکی نابلد بسپاریم و توقع داشته باشیم ما را به مقصد برساند.
[A]: مثلاً در معرفت شناسی باید بررسی کنیم آیا عقل ما توانایی درک حقیقت را دارد؟ به عبارت دیگر، از کجا معلوم آنچه عقل ما درک می کند، مطابق آنچه در عالم واقع (خارج از ذهن) رخ می دهد، باشد؟
[B]: مثلاً در علم منطق باید یاد بگیریم چگونه از دانسته هایمان برای حل مجهولات و کشف حقایق جدید، استفاده کنیم.
[C]: مثلاً در فلسفه باید بررسی کنیم که رابطه علیّت چه نوع رابطه ای است؟ ملاک نیازمندی به علت چیست؟ و...
پس از بیان مباحث مقدماتی وارد مسأله اصلی یعنی خداشناسی میشویم و مفصّلاً درباره اثبات وجود خدا، صفات خدا، افعال خدا و… بحث خواهیم کرد {إن شاء الله}.
این نکته را هم لازم به ذکر می دانم که مسائل خداشناسی در این وبسایت، شاید بعضی از مسائل نبوت، معاد، انسان شناسی و… را نیز در بر بگیرد؛ به این جهت که مسائلی مثل «ارسال نبی»، «عِقاب»، «خَلق» و… را از جهت «فعل خدا بودن» مورد بررسی قرار میدهیم. بنابراین اگرچه هدف ما خداشناسی است، اما بعضی از مباحث دیگر {که در کتب اعتقادی تحت عناوین دیگر مورد بررسی قرار میگیرند} از آن جهت که مرتبط با خداوند هستند، مورد بررسی قرار میگیرد.
درباره نویسنده
در مباحث عقلی، نیازی به شناخت و بررسی نویسنده نیست بلکه باید دلیل را مورد بررسی قرار داد؛ امّا به جهت مختصر آشنایی عرض میکنم که بنده «مهدی عابدی»، متولد 1376 هستم و هم اکنون در حال تحصیل در سطوح عالی حوزه علمیّه قم و همچنین رشته فلسفه در مؤسسه آموزشی و پژهشی امام خمینی (ره) هستم.
علاقهمند به مباحث اعتقادی هستم و به نظرم آمد شاید بد نباشد در کنار تحصیل، برخی از مطالبی که در این زمینه یاد گرفته و خواهم گرفت را در قالب یک وبسایت منتشر کنم. پرداختن به تمام مسائل اعتقادی آن هم به صورت استدلالی، نه در توان بنده است و نه در قالب یک وبسایت قابل ارائه میباشد؛ به همین دلیل از بین مباحث اعتقادی، «خداشناسی» را که از اهمیت بالایی برخوردار است و در جامعه {حتی بین افراد متدین} شبهات و باورهای غلطی در این رابطه رواج پیدا کرده است، انتخاب کردم و امیدوارم بتوانم در این زمینه خدمتی کنم.
مباحثی که ارائه می شود را بدون اشکال نمیدانم و از نقدهایی که برایم ارسال شود بسیار استقبال میکنم. در صورتی که مایل بودید نقد، سوال، اشکال و یا پیشنهادی را برای بنده ارسال کنید، می توانید از طریق بخش نظراتِ همان مطلب و یا از طریق ایمیل info@RealGod.net با من در ارتباط باشید.